11 Feb The Global Artificial Intelligence Divide and the Cyprus Experiment
The world in 2022 is far away from the Huxleyan dystopia, but is getting closer to the artificial intelligence divide. Can laggards play catchup?
Το χάσμα της τεχνητής νοημοσύνης και το «κυπριακό πείραμα»
Λούης Λοΐζου Συνιδρυτής και πρόεδρος του Ελληνικού Δικτύου Τεχνολογίας #hellenictech
Ένας «θαυμαστός καινούργιος κόσμος»
Στο βιβλίο του Χάξλεϋ «Θαυμαστός καινούργιος κόσμος», θα μπορούσε κάποιος να πει ότι διαπιστώνει παραλληλισμούς της εποχής μας με το «κυπριακό πείραμα» εφαρμογής νέων τεχνολογιών. Θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι στον κόσμο του Χάξλεϋ το «κυπριακό πείραμα» προσομοιάζει σε ανάπτυξη τεχνητής (μη βιολογικής) νοημοσύνης στις μέρες μας. Ενώ ο συγγραφέας περιγράφει μια τεχνολογικά προηγμένη κοινωνία του 2540 μ.Χ., την ίδια ώρα αναδεικνύει την παγκόσμια καταστροφικότητα όταν η νοημοσύνη καθορίζεται με τη χρήση μη βιολογικών μέσων.
Στο 2022 είμαστε πολύ μακριά από τη δυστοπία του Χάξλεϋ αλλά πολύ κοντά στη εμφάνιση ενός παγκόσμιου χάσματος τεχνητής νοημοσύνης. Το ενδεχόμενο δημιουργίας χωρών διαφόρων ταχυτήτων στην απόκτηση μη βιολογικής νοημοσύνης είναι πλέον ορατό. Συγκεκριμένα, το 2021 το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ κατείχαν τις δυο κορυφαίες θέσεις της κλίμακας των εθνικών πρωτοβουλιών τεχνητής νοημοσύνης του Παρατηρητηρίου του ΟΟΣΑ με 48 και 47 αντίστοιχα. Η ψαλίδα ανοίγει αισθητά με τη Γερμανία, την Κίνα, τη Γαλλία και τον Καναδά να καταγράφουν 31, 16, 14 και 13 πρωτοβουλίες αντίστοιχα. Στο άλλο άκρο, η Ελλάδα μετράει 3 πρωτοβουλίες, ενώ η Κύπρος μόλις 2.
Παρόλο που οι Αμερικανοί επιδιώκουν το εκτόπισμα κινεζικών συμφερόντων από το πεδίο τεχνητής νοημοσύνης, δεν κατέχουν το μονοπώλιο. Ο Βρετανοκαναδός «πατέρας» της τεχνητής νοημοσύνης και νομπελίστας Τζέφρι Χίντον αναδείχτηκε από τη δράση του στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο, σε μια πόλη που συγκεντρώνει διεθνούς εμβέλειας ερευνητικά κέντρα, εξέχουσες εταιρείες τεχνολογίας και νεοφυείς επιχειρήσεις με εξειδίκευση στην τεχνητή νοημοσύνη. Από την άλλη, η Ευρωπαϊκή Ένωση παραμένει αποδυναμωμένη στην παγκόσμια τεχνολογική σκηνή. Οι ευρωπαϊκοί «μονόκεροι» δεν βρίσκονται στο επίπεδο των αμερικανικών ή κινεζικών. Δεν απέκτησαν υπεραξίες τρισεκατομμυρίων, ούτε διαθέτουν προϋπολογισμούς εκατομμυρίων στην ανάπτυξη τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης.
Η Facebook (ή καλύτερα η Meta), σε συνεργασία με 13 πανεπιστήμια το 2021, παρήγαγε 3.025 ώρες βίντεο ανθρώπινης καθημερινότητας, παρέχοντας τη δυνατότητα στους αλγόριθμους Ego4D να μάθουν να βλέπουν τον κόσμο μέσα από ανθρώπινα μάτια. Το 2020 η Microsoft εξασφάλισε αποκλειστική πρόσβαση στη βάση δεδομένων GPT-3 της OpenAI, οι αλγόριθμοι της οποίας εξειδικεύονται στην επεξεργασία της φυσικής γλώσσας. Παρόλο που η ποιότητα συγγραφής κειμένων είναι τόσο καλή που δύσκολα ξεχωρίζεις αν γράφτηκε από άνθρωπο ή GPT-3, το κόστος κάθε εκπαιδευτικού κύκλου ξεπερνάει τα $10 εκατ. Το αντίπαλο δέος, η Google (ή καλύτερα η Alphabet), αφού εξαγόρασε τη νεοφυή Deep Mind το 2014 (εκ των ιδρυτών της ο Βρετανοκύπριος Ντέμης Χασάμπης το 2010 στο Λονδίνο), τη μετατρέπει σε κερδοφόρα το 2021 με τζίρο που ξεπερνάει το $1 δισ. και υλοποιεί το γλωσσικό μοντέλο RETRO. Στην αντίπερα όχθη, η Alibaba εγκαθιδρύει την DAMO το 2017, αναπτύσσει το μοντέλο πολλαπλών εργασιών Μ6 και ανταγωνίζεται τους Αμερικανούς με αυτόνομα μέσα.
Θα μπορούσαν η Ελλάδα και η Κύπρος να γεφυρώσουν το χάσμα τεχνητής νοημοσύνης ακολουθώντας τα αχνάρια του Καναδά; Ο Καναδάς ήταν η πρώτη χώρα που ανακοίνωσε εθνική στρατηγική για την τεχνητή νοημοσύνη το 2017. Χάρη στην καλά χρηματοδοτούμενη έρευνα και την κουλτούρα συνεργασίας, ο Καναδάς σήμερα πρωτοστατεί στο παγκόσμιο σκηνικό για κυριαρχία στις τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης. Η Ελλάδα έχει θέσει γερές βάσεις σε πολιτικό επίπεδο. Μέσω της σύστασης της Ομάδας Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού και Έρευνας για το Μέλλον, η τεχνητή νοημοσύνη θα βρεθεί στην ελληνική ατζέντα των εθνικών προτεραιοτήτων. Πέραν της πολιτικής βούλησης, απαραίτητη είναι η εγκαθίδρυση εξειδικευμένων ερευνητικών κέντρων, η μεταφορά γνώσης και η εμπορικοποίησή της.
Η πιο σημαντική συζήτηση της εποχής μας
Καθώς οι αλγόριθμοι μαθαίνουν να εκτελούν γνωσιακές εργασίες και μετατρέπονται σε κινητήρα εταιρικής κερδοφορίας, κάποιοι υποστηρίζουν ότι η γενική τεχνητή νοημοσύνη θα επανασχεδιάσει το λογισμικό της ζωής. Τι σημαίνει αυτό; ότι οι αλγόριθμοι μπορεί να αλλάξουν τον ρου της ανθρωπότητας. Συνεπώς, συνιστάται προσοχή όχι μόνο από τεχνολογικής αλλά και από φιλοσοφικής απόψεως. Ο Μαξ Τέγκμαρκ, ιδρυτής του Ινστιτούτου για το Μέλλον της Ζωής, στοχεύει στην ανάπτυξη τεχνητής νοημοσύνης φιλικής προς την ανθρωπότητα. Για τον ίδιο (και πιθανόν για τον χρηματοδότη του, Ίλον Μασκ) η συζήτηση περί επίδρασης της τεχνητής νοημοσύνης στην ανθρωπότητα αποτελεί την πιο σημαντική συζήτηση της εποχής μας.
Τόσο η Ελλάδα όσο και η Κύπρος δηλώνουν απούσες από τη συζήτηση αυτήν. Πάγια τακτική τους παραμένει η εδραίωση των θέσεών τους στο τρένο της τεχνολογίας που ξεκίνησε από το Σίλικον Βάλεϊ δεκαετίες πριν. Σε ένα τρένο που ναι μεν επιβιβάστηκαν, αλλά παραμένουν στις πίσω θέσεις. Όμως, το τρένο της τεχνητής νοημοσύνης δεν έχει ακόμη διανύσει άπιαστη απόσταση. Γιατί να μη στοχεύσουν να επιβιβαστούν στις πρώτες θέσεις ανάπτυξης μιας αναδυόμενης τεχνολογίας και πιθανόν να γίνουν διαμορφωτές σημαντικών επιδράσεων της μελλοντικής ανθρώπινης ζωής;
Μια «θαυμαστή καινούργια» Κύπρος;
Γιατί ο Χάξλεϋ επέλεξε την Κύπρο για τη διεξαγωγή πειραμάτων ανάπτυξης νέων τεχνολογιών; Πιθανοί λόγοι είναι η ευέλικτη οικονομία και η γεωγραφική της θέση που διευκολύνουν τη μεταφορά γνώσης ανά τον κόσμο. Γιατί, λοιπόν, να μην πειραματιστεί η Κύπρος με τις τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης; Εξάλλου, αυτό επικαλείται και ο ίδιος ο Τζεφ Μπέζος. Μέσω μιας συνεχόμενης διαδικασίας εφευρετικότητας και περιπλάνησης μετέτρεψε την Amazon σε έναν πολυεθνικό κολοσσό, τον οποίο ίδρυσε μόλις το 1994. Ίσως εφαρμόζοντας τη μέθοδο του Μπέζος, να δημιουργηθούν οι κατάλληλες προοπτικές και να αποκτηθούν τα εχέγγυα για μια θαυμαστή καινούργια Κύπρο μέσα στα επόμενα χρόνια.